فرش خشتی و ویژگی های آن :
یکی از سنتی ترین و اصیل ترین طرح های ایرانی که در تمام فرش های دست بافت، گلیم فرش وگلیم مشاهده می شود، طرح خشتی یا قابی است.این طرح نشان دهنده این موضوع است که از زمان های دور ایرانیان به نقش و نگار علاقه خاصی داشته اند. و این طرح در فرش های ایرانی جایگاه ویژه ای دارد.در این مقاله قصد داریم در مورد فرش خشتی و ویژگی های آن نکات جذابی را بیان کنیم .خالی از لطف نیست تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
فرش طرح خشتی چیست ؟
خشت و گل اولین موردی است که بعد از شنیدن عبارت خشت به ذهن می رسد،خشت هایی که در گذشته از ترکیب خاک رس و آب درست می شد و برای ساخت منازل مخصوصا در مناطق کویری استفاده می شد.و در بیشتر بناهای قدیمی ایران می توانید خشت را مشاهده کنید. این موضوع دقیقا در مورد طرح های خشتی در فرش دیده می شود،نقش های هندسی شبیه به خشت که به صورت های متفاوت در کنار یکدیگر قرار می گیرد و نقش یک فرش را به وجود می آورد، طرح خشتی عبارت است از طرح ها و سبک هایی که به صورت قابی یا خشتی طراحی شده است و در بافت فرش از آن استفاده می شود.
طرح های خشتی دارای تنوع بالایی است و در داخل هر قاب یک طرح بخصوص استفاده شده است.و این موضوع موجب شده تا طرح های خشتی از یکدیگر متمایز و متفاوت باشند. و قابها از نظر شکل و نقش و نگار تفاوت زیادی داشته باشند. در ادامه به معرفی معروف ترین قاب های خشتی می پردازیم.این قاب ها عبارتند از؛
قاب اسلیمی، قاب قرآنی و قاب بختیاری
نقش و نگار های طرح خشتی :
همانطور که گفته شد در طرح های خشتی داخل هر قاب نگاره های خاص و منحصر به فردی وجود دارد،که در هر طرح خاص و متمایز می شود. در داخل هر طرح می توان نگاره هایی مانند؛ نقش های اسلیمی، افشان،بته جقه، درختی،ختایی،پرنده و حیوانات، شاخه و گل،گلدانی را مشاهده کرد، که موجب متمایز شدن این طرح از دیگر طرح ها شده است. از نقش های سنتی در طرح های خشتی زیاد استفاده می شود.ولی در بعضی از طرح های خشتی جدید از طرح های مدرن و جدید استفاده شده است.بخصوص طرح های تلفیقی مدرن که در فرش های ماشینی کاشان با ظاهری به روز شده تولید می شود.در این طرح ها از نقش های لچک و ترنج و گل های مدرن استفاده شده است.و به علت تنوع زیاد در طراحی و سبک های قابی متفاوت استقبال از طرح ها و فرش های خشتی بسیار زیاد است. طرح های خشتی در فرش های ماشینی کاشان دارای تنوع بالایی است و با تلفیقی از طرح های مدرن و خاص طرح های خشتی ظاهری متفاوت تر از طرح های سنتی دارد.
انواع فرش طرح خشتی :
فرش خشتی به دو دسته دستبافت و ماشینی تقسیم می شود.معمولا در فرش های دستبافت طرح های سنتی بیشتر مشاهده می شود. ولی تنوع قاب در فرش های دستبافت بسیار کم و برعکس در انواع گلیم و گلیم فرش تنوع نقش و طرح خشتی زیاد است. اما در فرش های دستبافت ایران بیشترین طرح های مورد استفاده، طرح ترنج و افشان است، هرچند فرش های دست بافت ایران از نظر طرح های قابی محدود است ولی از نظر ظاهر هنرمندانه و اصالت در جهان بی نظیر است.
از طرف دیگر در فرش های ماشینی نیز از انواع طرح های خشتی به وفور استفاده شده که مورد استقبال بسیار زیادی از طرح های خشتی و قابی شده است و باعث شده تا طراحان فرش نقشه های زیادی از این سبک را طراحی کنند.به گونه ای که تلفیق نقش های خشتی اصیل و مدرن طرح های بی نظیری را به وجود آورده است که چشم هر بیننده ای را به خود خیره و جذب می کند.طرح های قابی در انواع فرش های ماشینی بافته می شوند که عبارتند از ؛
فرش 500 شانه، 700 شانه،1000 شانه1200 شانه و 1500 شانه
تفاوت عمده فرش طرح خشتی ماشینی و دستبافت چیست؟
هر مدام از فرش های دستبافت و ماشینی ویژگی های خاص خود را دارند که به آن اشاره می کنیم. همانطور که گفته شد تنوع طرح های قابی در فرش های دستبافت بسیار کم است.و معمولا نقش و نگار فرش با تراکم کمتری نسبت به فرش ماشینی بافته می شود.و از این لحاظ زیبایی نقش ها در فرش های ماشینی بیشتر است.لازم به ذکر است در فرش های دستبافت ابریشم که دارای تراکم بالایی است به هیچ عنوان با مرغوب ترین فرش ماشینی قابل مقایسه و قیاس نیست. مانند فرش های دستبافت تبریز که از لحاظ زیبای بی نظیر هستند. و صد البته قیمت این نوع فرش ها بسیار بالا و گران تر از فرش های ماشینی می باشد.اما در فرش های ماشینی با تراکم 1200 شانه با تراکم 3600 و فرش های 1500شانه با تراکم 4500 دارای ظرافت و زیبایی خاصی است که موجب شده تا افراد به طرف این فرش ها بیشتر جذب شوند و از این نوع فرش ها استقبال بیشتری شده است.
موضوع مهمی که باید به آن اشاره کرد طول عمر و ماندگاری فرش ها می باشد، و طول عمر فرش های دستبافت کاشان تضین شده و قطعی است چون در فرش های دستبافت گره ها به دور تار گره زده می شود، اما در فرش های ماشینی به دور نخ تار پیچیده می شود. و ماده ای که باعث استحکام فرش های ماشینی می شود، چسب مخصوص است که در قسمت آهار به آن زده می شود. در نتیجه طول عمر فرش های دستبافت از فرش های ماشینی قطعا بیشتر است.
نقش فرش خشتی در دکوراسیون چیست ؟
فرش خشتی با اصیل و سنتی در دسته فرش های کلاسیک قرار دارد.هر چند ممکن است بعضی از طرح های آن به صورت فانتزی و مدرن طراحی شده باشد.و در دسته سنتی کلاسیک قرار دارد و در دکوراسیون با مبلمان سلطنتی تناسب عالی دارد، ولی از طرح های خشتی برای تزیین دکوراسیون مدرن نیز استفاده می شود.و در صورتیکه طرح قابی در دکوراسیون مدرن استفاده شود، زیبایی هنر و اصالت ایرانی به فضا جان می بخشد. و این موضوع موجب شده تا از فرش هایی با سایز های کوچک همانند قالیچه و گلیم فرش که نقش های خشتی و قابی دارند در دکوراسیون مدرن استفاده شود.
از فرش های قابی و خشتی در آشپزخانه نیز افراد استفاده می کنند و این نوع فرش ها دارای طرفداران خاصی می باشد. و کارخانه های فرش ماشینی در کاشان سعی کرده اند که در فرش های جدید از انواع طرح های مدرن و فانتزی در نقش های خشتی استتفاده نمایند.تا رضایت مشتریان را جلب نمایند، آخرین نکته ای که در مورد دکوراسیون باید بیان شود این موضوع است که اگر مبلمان یا دکوراسیون با طرح های شلوغی دارید اصلا توصیه به استفاده از طرح های شلوغ خشتی نمی شود.
معرفی جدید ترین و پر فروش ترین فرش های طرح خشتی :
در این قسمت از مقاله قصد داریم به معرفی جدید ترین و پر فروش ترین فرش های خشتی در کاشان بپردازیم، در کاشان فرش های ماشینی دارای تنوع بالای در تراکم و شانه می باشد، و قطعا هر چه تراکم و شانه بیشتر باشدبافت فرش زیباتر و جذاب تر است و فرش هایی با شانه کمتر مانند فرش 500 شانه به علت ضخامت و خاب بیشتر مورد توجه قرار دارد.
از فرش های 500 شانه گرفته تا فرش ها ی1500 شانه از طرح های قابی استفاده شده است و گاهی اوقات از نقش های قابی در گلیم فرش ها نیز استفاده می شود. در ادامه به معرفی محبوب ترین و پرفروش ترین فرش های خشتی و قابی می پردازیم.
فرش طرح باغ ارم :
طرح باغ ارم یکی از پرفروش ترین طرح های خشتی می باشد، مخصوصا طرح 700 و 1000 شانه زمینه فیروزه ای در این طرح حاشیه وجود ندارد و گلدان ای زیبای پر از گل خودنمایی می کند.
فرش طرح کژال :
شلوغ ترین طرح خشتی در نقشه کژال است.و همه قسمت های این فرش با نقش های قابی محدود شده است.در مرکز این طرح نقش ترنج به کار رفته و در داخل هر قاب خشتی نقشی از دسته گل های کوچک و ظریف دیده می شود.و به علت شلوغی و پر نقش و نگاری برای دکوراسوین های خلوت مناسب ترین گزینه است.
فرش طرح خانه رویایی :
در فرش های 700 و 1200 شانه از طرح خانه رویایی استفاده شده ، در این طرح قاب های خشتی در حاشیه و ترنج در وسط استفاده شده و در داخل هر قاب نقش بته جقه به چشم می خورد.
فرش طرح پیچک:
از پرفروش ترین طرح های خشتی می توان به طرح پیچک اشاره کرد،در ابتدا طرح پیچک در فرش 1200 شانه بافته شد،مدتی است از طرح پیچک در فرش های 700 شانه نیز استفاده می شود. در این طرح در کنار قاب ها در زمینه از نقش های افشان با رنگبندی مدرن استفاده می شود و این ترکیب خیره کننده و بی نظیر است.
فرش خشتی شکارگاه :
از شباهت های طرح شکار گاه به طرح کژال می توان به پرنقش و شلوغ بودن آن اشاره کرد.و تفاوت عمده آن در عدم وجود ترنج در وسط فرش می باشد.از ویژگی های خاص طرح شکارگاه می توان به رنگبندی کلاسیک و نقش های سنتی و خاص آن اشاره کرد، از این طرح بیشتر در فرش های 500 و 700 شانه استفاده می شود.
طرح باغ فین :
در این طرح که بیشتر در فرش های 1200 شانه استفاده می شود، نقشه باغ فین به صورت یکدست و منسجم مشاهده می شود. و موجب ایجاد یک منظره زیبا و بی نظیر شده است.در این طرح وسط فرش با قاب هایی متحد الشکل دسته بندی شده و درون هر قاب محراب های اصیل و گلدان های زیبا به چشم می خورد.از خصوصیات بارز طرح باغ فین می توان به تنوع و رنگ بندی کلاسیک آن اشاره کرد.
طرح آذین :
تنها طرحی که با دیگر فرش های خشتی تمایز دارد، طرح آذین است که به سبک مدرن طراحی شده، در این طرح از سبک جدید و نقش های مدرن استفاده شده. و زمینه فرش ساده و خلوت است. و شبیه به فرش های ترک است.فرش آذین در 1200 شانه بافته می شود که بسیار زیبا و به صورت گل برجسته می باشد.
طرح باغ همایون :
در فرش های 1500 شانه از طرح باغ همایون استفاده می شود، که یک طرح خشتی است. در این فرش به علت تراکم بالا نقش ها به زیبایی تمام مشاهده می شود. در طرح باغ همایون مانند طرح کژال نقش ترنج وجود دارد.و قاب های خشتی در وسط طرح دیده می شود.و در داخل قاب های خشتی نقشی از گلدان های زیبا و چشم نواز به چشم می خورد.
گفتار پایانی :
دوستان و همراهان عزیز در این مقاله در مورد فرش خشتی و ویژگی های آن و تنوع آن نکات جذابی بیان شد. امیدوارم این مطالب برای شما مفید و سازنده باشد.