رجشمار فرش دستبافت و ماشینی :
یکی از زیباترین اجزاء در دموراسیون داخلی فرش است و در انواع دستبافت و ماشینی وجود دارد ، و هر کدام دارای رافت و زیبایی خاص و منحصر به فرد خود می باشد. قالی کاشان یکی از انواع دست بافته هایی است که در ایران و کل جهان شهرت جهانی دارد، و ظرافت و طرح های خاص این دستبافته منحصر به فرد است، برای ارزیابی فرش اصلی ترین شاخصه رجشمار فرش است. در این مقاله قصد داریم به معرفی رجشمار فرش دستبافت و ماشینی بپردازیم، خالی از لطف نیست تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
رجشمار فرش چیست؟
برای اعلام ظرافت فرش های دستبافت از واحد رجشمار استفاده می شود. تعداد گره های بافته شده در عرض فرش در واحد طول را رجشمار می گویند. و معمولا این واحد برای منسوجاتی که دارای تار و پود هستند به کار برده می شود.اما در فرش دستباف به علت داشتن گره ، یک دست بافته سه بعدی تشکیل می شود و از واحد رجشمار برای بیان ظرافت فرش های دستبافت استفاده می شود.البته در تمام مناطق ایران معیار بیان ظرافت فرش دستبافت متغییر است. که دراوامه به معرفی آن می پردازیم، با ما همراه باشید.
گره ذرعی :
در گذشته متداولترین و مرسوم ترین واحد اندازه گیری طول ذرع بوده ، معیار اندازه گیری ذرع فاصله بین نوک بینی تا نوک انگشت وسط دست راست زمانی که دست کاملا کشیده و باز است. و قطعا هنوز هم در بازارهای سنتی ایران این نوع اندازه گیری را دربین پارچه فروشان دیده اید.ذرع در اصفهان معاد 104 سانتی متر و در تبریز معادل 112 سانتی متر است. و چارک در لغت اصفهان و تبریز به معنای یک چهارم ذرع گفته می شود. گره ذرعی نیز یک چهارم چارک می باشد و به این ترتیب در منطقه اصفهان و به تابعیت از آن کل مناطقی که گره فارسی می بافند، گره ذرعی معادل 5/6 سانتی متر و در منطقه تبریز و مناطق ترکی بافت گره ذرعی معادل 7 سانتی متر است.
رجشمار :
برای تشخیص و تعیین رجشمار در عرض فرش تعداد گره ها را از پشت می شمارند.و همانطور که در بالا گفته شد، رجشمار در فرش های تبریز و ترکی بافت تعداد گره در 7 سانتی متر است، به عنوان نمونه وقتی می گویند رجشمار 46 یعنی در 7 سانتی متر 46 گره جفت وجود دارد.یعنی 92 تار (گره فرش روی دو نخ تار بسته می شود پس هر گره معادل 2 تا راست) .اما در رجشمار فارسی مانند قالی کاشان رجشمار عبارت است از تعداد گره ها در 5/6 سانتی متر به عنوان مثال وقتی می گویند رجشمار 50 یعنی در 5/6 سانتی متر عرض تعداد گره های بافته شده 50 گره است و با توجه به مثال بالا متوجه می شویم که فرش کاشان ظریف تر از فرش تبریز است چون تعداد گره های بافته شده د ر5/6 سانتی متر از 7 سانتی متر بیشتر است.
تراکم گره و اصطلاحات متداول در رجشمار فرش دستبافت ایران :
جالب است بدانید در بعضی از کشورها برای بیان ظرافت از واحد رجشمار استفاده نمی کنند ، بلکه تراکم را معیار ظرافت فرش می دانند. تعداد گره ها در واحد سطح مانند دسیمتر مربع ، اینچ مربع و متر مربع را تراکم می گویند.
در ادامه به معرفی اصطلاحات متداول رجشمار در فرش دستباف ایران می پردازیم:
لا ؛ یکی از اصطلاحات رایج رجشمار در منطقه نایین لا می باشد. و منظور از لا تعداد لای نخ پنبه در تار فرش است.و هر چه تعداد لای نخ کمتر باشد ، نخ نازک ترو ظریف تر شده و قطعا فرش نیز ظریف تر بافته می شود. در نایین فرش 6 لا معادل رجشمار 60 و 9 لا معادل رجشمار 50 می باشد.البته این معیار در شرکت سهامی فرش ایران همیشه رعایت می شود. البته به جز فرش های 6 و 9 لا فرش های 4 لا و 12 لا نیز بافته می شود که فرش 4 لا معادل رجشمار 75 و دومی معادل رجشمار 30 می باشد.
تایی ؛اصطلاح تایی بیشتر در مناطق اصفهان مرسوم است و تعداد 100 گره در تمام عرض فرش گفته می شود، البته در اصفهان بعضی اوقات از اصطلاح خفت که همان تعداد تمام گره ها در عرض فرش است استفاده می شود.به عنوان نمونه وقتی گفته می شود 20 تا 100 یعنی 2000 خفت در فرش 6 متری.یعنی د ر2 متر عرض فرش 2000 گره وجود دارد.که معادل 65 رج است.
خونه؛ اصطلاح خونه بیشتر در بین قالی بافان کاشان مرسوم و متدوال است. و منظور از خونه تعداد گره ها در نصف عرض فرش است، به عنوان مثال در فرش 46 خونه 6 متری تعداد 460 گره در یک متر عرض وجود دارد. و این فرش معادل 30 رج می باشد.
تون؛ اصطلاح تون در بین قالی بافان استان یزد مرسوم و متداول است.در یزد به تعداد نخ تار تون گفته می شود و در نصف عرض فرش تعداد گره ها مشخص می شود مانند کاشان.یعنی در نصف عرض فرش معادل نصف عدد تون گره بافته می شود، به عنوان مثال فرش 6 متری 840 تون دارای 420 گره در یک متر عرض است و این فرش معادل 28 رج می باشد.
جفت؛ در بین قالی بافان کرمان اصطلاح جفت متداول و مرسوم است.و منظور از جفت در کرمان جفت تا (تعداد گره) در دو گره ذرعی یا 14 سانتی متر می باشد. به عنوان مثال فرش 100 جفت دارای 100 جفت تار در 14 سانتی متر می باشد و این فرش معادل 28 رج است.
تفاوت رجشمار فرش دستبافت و تراکم فرش ماشینی :
همانطور که در بافت فرش ماشینی و دستبافت تفاوت های وجود دارد، در تراکم و رجشمار این دو فرش نیز تفاوتی هایی وجود دارد. در فرش های ماشینی از تراکم و شانه استفاده می شود و به تعداد گره ها در یک متر عرض فرش شانه و تعداد گره ها در یک متر طولی فرش تراکم گفته می شود.و قطعا بارها شنیده اید که برای فرش ماشینی از اصطلاح 350 شانه ، 500 شانه و... استفاده می شود.در ماشین های بافندگی به شانه اصطلاح دندانه گفته می شود، که در یک متر است و از هر دندانه ماشین بافت فرش دو نخ تار عبور می کند و هر دندانه در ماشین های بافت فرش ماشینی معادل یک گره است.پس فرش های ماشینی 500 شانه دارای 500 گره در یک متر عرض فرش می باشد. و تراکم آن معادل 32 رج فرش دستبافت است.
گفتار پایانی :
دوستان و همراهان عزیز در این مقاله در مورد رجشمار فرش دستبافت و ماشینی نکات جالبی بیان شد و شما را با انواع اصطلاحات رجشمار در سراسر ایران آشنا کردیم. دانستن این نکات برای هر فردی که قصد دارد در زمینه خرید و فروش و حتی طراحی فرش اقدامی انجام دهد بسیار مفید است، جال است بدانید؛ رجشمار در شرکت سهامی فرش ایران با ضرب دو عدد نمایش داده می شود.به عنوان مثال 75*75 و منظور در 10 سانتی متر عرض و 10 سانتی متر طول است.یعنی فرش 75 جفت در 10 سانتی متر طول و عرض 755 گره دارد و این فرش معادل 50 رج است.