یکی از زیباترین مفروش ها در قرن های گذشته و امرزه در تمام منازل و دیگر اماکن فرش است. امروزه کمتر خانه ای را می توانید بدون فرش مشاهده کنید، فرش ماشینی جزء یکی از ارکان اصلی و اساسی در چیدمان و تزیین دکوراسیون محسوب می شود. طرح ها و نقش های فرش و قالی ایرانی دارای جذابیت خاصی بوده و این تنوع باعث جذابیت فرش ایران در سراسر جهان شده است. همانطور که بارها مشاهده کرده اید نقش های قالی کاشان با نقش های فرش ترکمن و عشایر دارای تفاوت های عمده و زیادی می باشد. معمولا فرش کاشان، اصفهان، تبریز و بیشتر شهر های ایران از روی نقشه و برا اساس طرح های خاص و هنرمندانه بافته می شود. اما فرش های ترکمن و بیشتر عشایر به صورت ذهنی بافته می شود، هر چند طرح ها و نقش های فرش عشایر دارای جذابیت خاص و منحصر به فردی است، اما بافت این فرش ها به صورت ذهنی معایبی دارد، در این مقاله قصد داریم معایب استفاده از روش ذهنی بافی در بافت فرش را مورد بررسی قرار دهیم.
بافت فرش
بافت فرش از نظر افراد ماهر و قدیمی و افراد جوان با هم متفاوت است. بافندگان قدیمی و ماهر به راحتی تمام اجزاء فرش را از هم تشخیص داده و بافندگان جوان نیز با کمی احتیاط و حوصله نقش های زیبایی را روی دار قالی به نمایش می گذارند. در این بین به سخن معروف نکته سنجی می رسیم که می گوید" کمرنگ ترین قلم ها از پررنگ ترین حافظه ها ماندگار تر هستند" پس توصیه می کنیم برای بافت قالی و فرش حتما طرح و نقشه ای را پیش روی خود داشته باشید و از ذهنی بافی دوری کنید. ذهنی بافی یعنی یک طرح را در ذهن خود مجسم می کنیم و با توجه به چیزی که در ذهنمان است شروع به بافتن می کنیم. این طرح ها هر چند امکان دارد زیباترین و خاص ترین طرح ها و نقش ها را در فرش به وجود بیاورند، اما خالی از عیب نیستند، از عمده ترین عیب این فرش ها می توان به فراموشی در زمان جفت و تقارن اشاره کرد. با ما همراه باشید تا معایب ذهنی بافی را بررسی کنیم.
معایب ذهنی بافی
از دست رفتن اصالت طرح با گذشت زمان
یکی از معایب اصلی ذهنی بافی در بافت فرش از دست رفتن اصالت طرح است. چون در این روش طراحی دقیقی انجام نمی شود، برای تمام طرح های فرش زمان صرف می شود، اما چون تولید کنندگان به فکر تولید و سود بیشتری هستند، سعی در تولید فرش هایی با طرح های جدید تر و متفاوت تر هستند و این موضوع موجب می شود تا به مرور زمان طرح ها ساده تر شده و اصالت خود را از دست داده و به صورت ناقص و خلاصه فرش ها تولید و عرضه شوند.
نقشه های کشیده شده در این روش دارای تنوع بسیار کمی است
همه ما می دانیم طرح هایی که بدون نقشه بافته می شود، دارای تنوع کمی بوده و می توانند نهایت چند طرح زیبا را خلق کنند. طبق تحقیقات انجام شده تمام افرادی که در دنیای فرش و قالی بافی مشغول هستند دارای ذهنی طراح و خلاق هستند و بی درنگ می توانند طرح های زیبایی را خلق کنند. البته این روش بهترین و ایده آل ترین روش برای تولید فرش در طرح های متنوع و جذاب نیست. چون این روش آنقدر سخت و دشوار است که به مرور ذوق هنری بافنده فرش دستبافت روبه زوال و فراموشی خواهد رفت و بافنده نمیتواند طرح های زیبا و متنوع را تولید کند و طرح های به یاد ماندنی را به جای بگذارد. پس به شدت توصیه می کنیم طرح های ذهنی را به خوبی ترسیم کنید تا بهترین طرح ها را داشته باشید.
تعداد رنگ هایی که در بافت ذهنی استفاده می شود بسیار کم و محدود است
در فرش هایی که به صورت ذهنی بافته می شود، تعداد رنگ و تنوع رنگی کمی مشاهده می کنیم. چون در این روش، ایجاب می کند که بافنده از رنگ های کمی برای بافت فرش استفاده کند. به عنوان مثال اگر بافنده بخواهد در یک جای فرش از رنگ قرمز کمرنگ استفاه نمایید به طور قطع نمی تواند در جای دیگر تشخیص دهد که از رنگ قرمز پررنگ استفاده کرده یا خیر. چون انسان بعد از مدتی یادش نمی ماند که چه رنگی را در کجای فرش بافته و به ناچار مجبور به استفاده از رنگ های شبیه به رنگ قبلی می شود. بی علت نیست که فرش هایی که به صورت ذهنی بافته شده اند، تنوع رنگی بسیار کم و زمینه فرش سایه مانند است.
استاندارد کمتر رعایت می شود
در فرش هایی که به صورت ذهنی بافته می شود، چون بافنده فرش نمی تواند به یکباره طرحی را که در ذهنش مجسم کرده به تصویر بکشد و یک جا ببیند ( نتیجه تمام شده کار) در نهایت هیچ استانداردی در این گونه فرش ها دیده نمی شود. و اگر بافنده و طراح کمی با استانداردهای بافندگی آشنایی داشته باشند، می توانند به راحتی نقاط ضعف و قوت کار خود را یکجا در فرش ببیند که فرش بافته و تکمیل شده است که در این موقع کار از کار گذشته و هیچ نتیجه ای ندارد.
طرح ها اصلا دقیق نیست
در فرش هایی که به روش ذهنی بافته می شود، چون انسان فراموشکار و ممکن الخطا است می تواند هر لحظه اشتباهی را مرتکب شود و زمانی متوجه این اشتباه شود که بافت فرش به اتمام رسیده و یا چندین گره و رج طبق همان اشتباه بافته شده است. و در اینجاست که ضرب المثل" خشت اول گر نهد معمار کج تا سریا می رود دیوار کج" و نتیجه یک فرش بافته شده و کامل است که در طرح ها ی آن هیچ گونه تقارن و هماهنگی مشاهده نمی شود. و به عبارتی آن فرش ارزشی از دیدگاه صاحب نظران فرش در زمینه طراحی ندارد.
از این مطالب نتیجه می گیریم که به جای اصرار بر روش های بافت ذهنی از روش نقشه خوان یدر بافت فرش کمک بگیرید و کار تولید فرش را بین بافنده و نقشه خوان تقسیم کنید تا با تمرکز بیشتر بهترین و با کیفیت ترین کار را ارائه بدهید.