گبه و تفاوت آن با گلیم فرش :
قطعا در زمان خرید فرش و یا گردش در سایت های فرش های ماشینی با اصطلاح گبه مواجه شده اید،و این سوال برایتان مطرح شده که گبه چیست ؟در این مقاله قصد داریم در مورد گبه و تفاوت آن با گلیم فرش نکات جذابی را بیان کنیم، خالی از لطف نیست تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
گبه چیست ؟
یکی از زیر اندازهای سنتی و اصیل ایرانی گبه یا همان قالیچه می باشد، این قالیچه به خرسک نیز مشهور است و قدمتی دیرینه دارد .قدمت گبه به زمانی برمیگردد که انسان های اولیه از پشم حیوانات اهلی برای پوشش خود در برابر سرما استفاده می کردند و از همان زمان شروع به بافت گبه کردند.در حال حاضر بافت گبه در ایران در بین عشایر بسیار مشاهده میشود.که دارای بافتی درشت است، البته گبه به صورت ماشینی نیز تولید می شود و گبه های ماشینی نیز مانند دستبافت درشت بافت هستند.
علت وزن زیاد گبه چیست ؟
همانطور که گفته شد یکی از ویژگی های منحصر به فرد گبه بافت درشت آن می باشد و این موضوع نشان از به کار رفتن الیاف ضخیم در بافت آن است.البته این موضوع بیشت ردر مورد گبه های دست بافت صدق می کند و در گبه های ماشین یاین موضوع صحت ندارد.گبه های ماشینی دارای تراکم پایینی هستند و بیشترین تراکم این نوع بافته ها بین 320 تا 340 شانه می باشد.و دارای وزن بسیار کمی و قطعا قیمت پایین تری حتی نسبت به فرش های 700 شانه ریز بافت دارند.
انواع طرح گبه :
معمولا بیشتر گبه های دست بافت تولید شده در ایران در استان فارس و توسط عشایر می باشد. این گبه ها در طرح و نقش بسیار متنوع و بی نظیر هستند و بیشتر نقوش به صورت ذهنی و با الهام از طبیعت و زندگی عشایر بافته می شود.معروف ترین گبه های بافته شده در استان فارس عبارتند از؛
طرح شیر :
طرح شیر یکی از پر استفاده ترین طرح ها در بافته های عشایر است، این طرح به غیر از گبه در جاجیم و گلیم نیز بافته می شود. و این طرح در بین تمام عشایر ایران یک طرح مشترک است.و شیر در بین عشایر معروف به نماد شکوه و شجاعت است و در ایران نماد شیر یک نماد کهن و قدیمی است. قدمت نماد شیر به دهه پنجم قبل از میلاد و ساخت جام شیر غران در ایران باز میگردد.
طرح قابی با خشتی :
بعد از طرح شیر پر استفاده ترین طرح در بین تمام عشایر ایران طرح خشتی یا قابی است، که در بافت گبه و دیگر بافته های عشایر ایران به وفور مشاده می شود.طرح قابی یا خشتی حتی در فرش های دستبافت و ماشینی نیز کاربرد دارد و نشان دهنده این موضوع است که این طرح جزء پرطرفدارترین طرح ها محسوب می شود.معمولا در درون طرح های خشتی یا قابی ترکیبی از طرح های دیگر نیز استفاده می شود که می توان به نقش های؛ ستاره ای، اسلیمی،گلدانی،گل و مرغ، درختی اشاره کرد که با نظم بی نظیری در این قاب بافته می شود و زیبایی و جذابیت خاصی به این طرح می دهد.
طرح حوض گبه :
طرح حوض در گبه شامل یک ترنج بزرگ در وسط گبه می باشد، دقیقا مانند خانه های قدیمی و سنتی ایران و در اطراف این حوض پر از گلدان و گل است که در گبه انواع شاخ و برگ و گل مشاهده می شود و یک طرح تمام نما از نماهای خانه های سنتی و قدیمی ایرانی می باشد.
طرح گل گبه :
طرح گل گبه به طرح هایی گفته می شود که دارای نقش هایی از گل رز باشد، البته این طرح را بیشتر در گلیم فرش های ماشینی کاشان می توانید مشاهده کنید.البته این طرح با ترکیبی از انواع گل ها در فرش های سه بعدی و مدرن بافته می شود.
طرح ایلاتی :
از مشهورترین و معروف ترین طرح ها در گلیم و گبه عشایر می توان به طرح ایلاتی اشاره کرد.و یکی از اصیل ترین بافت های ایرانی و عشایر است.در این طرح در نقشه از قاب های هندسی استفاده می شود و محیط و طبیعت و زندگی عشایر را به نمایش می گذارد.
طرح درخت :
این طرح همانطور که از نامش مشخص است، نقش درختان بزرگ را در گبه نشان میدهد و به راحتی می توانید درختان بافته شده در گبه را مشاهده کنید.در فرهنگ اصیل ایران درخت دارای جایگاه ویژه ای است و بیشترین درختان بافته شده، درخت بید مجنون که نشان عشق و سرو که نشان ایستادگی و شادی می باشد در گبه های دستبافت مشاهده می شود.
طرح راه راه :
طرح راه راه که معمولا ساده بافته می شود و به راحتی قابل تشخیص است.البته این طرح نیز دارای تنوع است، گاهی اوقات به صورت عمودی، افقی و گاهی به صورت اریب و یا کج راه بافته می شود.البته در طرح راه راه و برای تزیین و زیبایی بیشتر این طرح از نقوش هندسی مانند لوزی و ستاره استفاده می شود،اما غالبا این طرح ساده است.
طرح خانه در هم :
یکی از طرح های خاص در گلیم های سنتی و گبه طرح خانه درهم است.این طرح که بیشتر به طرح عرفانی مشهور است و در بافت آن از رنگ های گرم و نقش های پر تعداد بافته می شود و مسیر حرکت بشر از ابتدای خلقت تا رسیدن به کمال نهایی را به تصویر می کشد.
طرح کف ساده :
یکی از طرح های گبه که زندگی پاک و بی آلایش عشایر را به تصویر می کشد و هیچ گونه نقش و نگار خاصی در آن مشاهده نمی شود، طرح کف ساده می باشد که متن گبه بسیار خلوت و ساده است. و نشان دهنده مراتع و خانه های عشایر می باشد. اما در گبه های ماشینی طرح کف ساده با تنوع بالای رنگی بافته می شود، چون فرش های فانتزی مدرن با تمام سبک ها و دکوراسیون های امروزی همخوانی دارد.
چگونگی بافت گبه دستبافت و ماشینی :
در گبه های دست بافت از الیاف حیوانات اهلی که به صورت طبیعی درست شده و با رنگ های طبیعی رنگ شده استفاده می شود. و دار گبه روی زمین و به صورت افقی می باشد.رجشمار گبه های دست بافت بین 15 تا 20 می باشد و در هر رج ازگبه بین 5 تا 8 نخ پود مشاهده می شود.و گبه های خاصی نیز وجود دارد که رجشمار بیشتری دارد و معمولا برای افراد خاص و بزرگ مانند خان و بزرگ عشایر بافته می شود. نقش های بافته شده در گبه معمولا به صورت ذهنی است و این بافته ها جزء آثار هنری با ارزش محسوب می شود.و قیمت بالاتری نسبت به گبه های ماشینی دارند و قطعا کیفیت و دوام بالاتری نیز دارند.
گبه های ماشینی که بیشتر با ماشین های قدیمی تولید می شود و نخ گبه های ماشینی معمولا پلی استر است و در هر رج گبه های ماشینی بین 2 تا 3 پود مشاهده می شود و قطعا قیمت پایین تری نسبت به گبه های دست بافت داردند، ضخامت گبه های ماشینی و وزن آن متغیر است و تنوع طرح در گبه های ماشینی بیشتر از گبه های دست بافت است.و گاهی اوقات در این نوع بافته ها طرح های فانتزی نیز مشاهده می شود.
استفاده و کاربرد گبه :
معمولا بیشتر گبه ها و گلیم فرش های ماشینی که طرفداران زیادی دارد، برای تزیین دکوراسیون کاربرد دارد.در دکوراسیون های جدید و امروزی استفاده از طرح های سنتی گبه موجب ایجاد یک تضاد زیبا شده است.و اصالت فرش ایرانی را در فضای منزل به خوبی حفظ می کند.قیمت ارزان و مناسب گبه و گلیم فرش یکی از مزیت های این نوع فرش ماشینی می باشد و بهترین گزینه برای فضاهایی که دارای پاخور بالایی هستند، می باشد و بهترین گزینه برای پوشش فضای راهرو،راه پله و آشپزخانه که دارای پاخور بالایی هستند، می باشد. و گبه های دست بافت به علت قیمت بالای که دارند در این فضا ها کمتر استفاده می شود. جدای از تمام این موارد خود عشایر به علت ضخامت زیاد این گبه ها از آن برای پوشش کف و محافظت در برابر سرما استفاده می کنند، مخصوصا گبه هایی با ضخامت بالا بهترین گزینه هستند.
گفتار پایانی :
دوستان و همراهان عزیز در این مقاله در مورد گبه و تفاوت آن با گلیم فرش نکات مهمی بیان شد و سعی شد به سوالات شما در مورد الیاف و نقش های آن پاسخ داده شد. امیدوارم این مطالب برای شما مفید و سازنده باشد