جرم خرید و فروش فرش ماشینی :
جالب است بدانید صنعت نساجی و تولید فرش ماشینی در ایران و مخصوصا شهر کاشان دارای قدمت طولانی نیست و اولین طرح شرکت تولید فرش ماشینی در کاشان توسط یکی از خاندان متمول ایران مطرح شد، البته طرح این شرکت تبدیل به یکی از مناقشه های بزرگ در صنعت ایران تبدیل شد، در این مقاله قصد داریم در مورد جرم خرید و فروش فرش ماشینی در ایران نکات جذابی را بیان کنیم، خالی از لطف نیست تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
تاریخچه فرش ماشینی و علت مخالفت با طرح فرش ماشینی :
در اولین روز هایی که طرح بافت و تولید فرش ماشینی در ایران مطرح شد، با مخالفت های زیادی روبرو شد و یکی از مهمترین دلایل این مخالفت از بین رفتن هنر و صنعت فرش دستبافت در صورت ماشینی شدن این فرش است و این مخالفت تا جایی ادامه داشت که در دهه 40 شمسی مکاتبات زیادی با وزرای کار و نخست وزیر وقت انجام شد و حتی پای دربار به این مناقشه کشیده شد و نتیجه این مکاتبات و فشارهای سنگین تصویب قانونی در آن برهه از زمان شد که در صورت کشف کارخانه فرش ماشینی، تمام تجهیزات مربوطه توقیف، و معدوم شود و صاحب شرکت محکوم به پرداخت جزای نقدی و حبس می شد.
رونق فرش دستبافت در یران :
در دهه 40 شمسی و قبل از آن تعداد زیادی از افراد در این صنعت مشغول بودند و درآمد صادراتی در این حوزه آنقدر زیاد بود که موجب شهرت جهانی فرش دستبافت ایران در سراسر جهان شده بود. و این موضوع موجب شد تا سرمایه گذاری در صنعت فرش ماشینی با رکود چشمگیری مواجه شود.در دهه 40 شمسی به موجب قانونی که تصویب شد تمام خریداران و سفارش دهندگان این فرش و همچنین توزیع کنندگان لوازم فرش ماشینی مجازات نقدی و حبس در نظر گرفته شد و مهمترین عامل تولید عدم تولید فرش ماشینی ممنوعیت تولید این صنعت در داخل ایران بود. و در این دوران تولید فرش دستبافت دارای رشد و رونق بالایی بود.اما بعد از چند سال به طور کامل ورق برگشت.
ورود اولین دستگاه بافت فرش ماشینی :
در سال 1351 شرکت مخمل و ابریشم کاشان اقدام به وارد کردن 6 دستگاه تولید نوعی فرش ماشینی کرد، این فرش ها الیافی از آکریلیک داشتند که در سیستم پنبه ای ریسیده می شدند.در این سال گروه صنعتی بهشهر با کشور بلژیک قرار دادی جهت تولید 10 میلیون متر مربع فرش ماشینی منعقد کرد و این دو مورد موجب موفقیت در اخذ مجوز جهت تولید فرش ماشینی در ایران شد.در اواخر سال 1352 شرکت صنایع کاشان با کمک 18 دستگاه ماشین بافندگی ماکویی واندویل اقدام به تولید انبوه فرش ماشینی به نام فرش راوند نمود، فرش های تولیدی این شرکت 350 شانه با تراکم 900 بود و دارای الیاف پشمی که در سیستم نیمه فاستونی تولید می شد.
خصوصیات اولین فرش های ماشینی در ایران :
فرش های تولید شده در ابتدای دهه 1350 350 شانه و با تراکم 900 بود که به فرش های دستبافت 28 رج کاشان بسیار شبیه بود.اولین نمونه های تولید این فرش ها از نخ پود پنبه ای بود و موجب می شد که خاب پشمی و چله موجب می شد این فرش ها به فرش های دستبافت بسیار شبیه باشد.
در ابتدای سال 1354 در شهر صنعتی قزوین اولین شرکت تولید فرش ماشینی به نام فرش پارس تولید شد. و بعد از آن شرکت فرش ماشینی دیگری به نام شه بافت (که بعد از انقلاب به فرش گیلان) تغییر نام داد.که در رشت همزمان با قزوین مشغول به فعالیت شد.این سه شرکت در آن زمان از ماشین های بافندگی دو ماکویی استفاده می کردند.، دستگاه های دوماکویی تکسیما از آلمان شرقی وارد می شد و در این مدت شرکت مخمل ابریشم کاشان تعداد 12 ماشین بافندگی بدون ماکو (راپیری ) را به کشور وارد کرده بود.
اولین شرکت های فرش ماشینی در ایران قبل از انقلاب :
تا قبل از انقلاب در ایران 15 شرکت تولید فرش ماشنی در ایران مشغول به تولید فرش بودند که عبارتند از ؛
فرش راوند، فرش گیلان، فرش شاه پسند،فرش پارس،فرش مولن روژ، فرش البرز، فرش مازندران، فرش اصفهان بافت، فرش شیراز، فرش باستان یزد، فرش اکباتان، فرش مشهد، مخمل و ابریشم کاشان،ریسندگی و بافندگی ری فلورمات اصفهان که بعد از انقلاب 7 واحد به صورت خصوصی و 8 شرکت به صورت صنایع ملی مشغول فعالیت شدند.
اولین صادرات فرش ماشینی در ایران :
فرش ماشینی در دهه اول تولید با استقبال زیادی در ایران مواجه شد به طوری که در 10 سال اول تولید فرش ماشینی هیچگونه صادراتی وجود نداشت و عطش استقبال از این فرش ها در حدی بود که در اواخر دهه 50 و ابتدای دهه 60 حواله های پیش فروش فرش ماشینی در بین عامه مردم مخصوصا کسانی که توانایی خرید فرش دستبافت را نداشتند و در صدد تهیه جهیزیه بودند ، خرید و فروش می شد.
بعد از انقلاب وزرات صنایع به منظور حمایت از تولید کنندگان فرش دستبافت اجازه ایجاد و ساخت واحدهای جدید به شرکت های تولید فرش ماشینی را صادر نکرد،و فقط دو واحد یعنی شرکت های (نخشین کردستان و فرش دلیجان )موفق به اخذ پروانه تاسیس و تولید فرش ماشینی شدند.
اما بعد از پایان جنگ تحمیلی در اواخر دهه 60 وزرات صنایع به صورت آشکارا صدور مجوز برای شرکت های تولید فرش ماشینی را آزاد کرد و بدین صورت در تولید فرش های ماشینی جرقه ای زده شد که موجب تولید انبوه این شرکت ها شد.و شرکت های فرش در شهرهایی مانند، اصفهان، مشهد، یزد، دلیجان و... تاسیس و شروع به فعالیت کرد،اعطای مجوز آسان برای شرکت های تولید فرش،و نرخ بالای رشد جمعیت و وجود نیرو های جوان و زبده و بازار فروش عالی موجب شد که در دهه 70 این فرش های ماشینی به رشد چشمگیری برسد در نیمه دوم دهه هفتاد بود که به صورت رسمی و غیر رسمی صادرات فرش ماشینی ایران به کشورهای عراق، پاکستان و افغانستان شروع شد،معمولا فرش هایی که به این سه کشور ارسال می شد، فرش های ماشینی ارزان قیمت 350شانه پلی پروپیلن و یا 440 شانه ترکیبی از پلی پروپلین و آکریلیک بود.
چگونه کاشان به قطب فرش در ایران تبدیل شد ؟
کاشان با افزایش تعداد کارخانجات فرش ماشینی کاشان به یکی از قطب های تولید فرش ماشینی تبدیل شد،بیشتر این شرکت ها به مرور زمان در سه شهرک صنعتی در کاشان یعنی شهرک های صنعتی راوند، فتح المبین و سلیمان صباحی مستقر و مشغول به فعالیت شدند.اما مدتی بعد با رشد قارچ گونه شرکت های تولید فرش ماشینی در کاشان دیگر شهرک ها به این قطب اضافه شد، مانند انصار، فتح المبین و هلال، ناگفته نماند به غیر از این شهرک ها در خارج از محدود شهرک های صنعتی شرکت های مستقر و اقدام به تولید فرش های ماشینی کردند.در حال حاضر و طبق آمار غیر رسمی حدود 900 واحد تولیدی در مقطعی از زمان و تعداد ماشین های بافندگی به 1500 دستگاه رسید.البته با ورود تکنولوژی و پیشرفت هر روز آن تعدادی از شرکت قدرت رقابت خود با شرکت های بزرگ و پیشرفته را از دست دادند و از دور تولید فرش ماشینی خارج شدند.
در این سال ها در دیگر مناطق ایران نیز شرکت های تولید فرش ماشینی پابه عرصه ظهور و تولید گذاشتند، اما رشد این شرکت ها در دیگر نقاط ایران با شیب کندی همراه بود و به جرات می توان گفت کاشان در ایجاد شرکت تولید فرش ماشینی یکه تاز بوده است. همچنین می توان بیان کرد تفاوت عمده شرکت های فرش کاشان با دیگر نقاط ایران میزان سرمایه گذاری در تعداد ماشین بافندگی هر شرکت،ظرفیت تولید و تکنولوژی ماشین های بافت فرش می باشد.
تفاوت شرکت های تولید در کاشان و دیگر نقاط ایران
در کاشان بیشتر شرکت ها در مقیاس های کوچک با دو ماشین ماکویی راه اندازی شد،اما در همان زمان در شهر های بزرگی مانند؛ اصفهان، یزد و مشهد کارخانه هایی با ظرفیت هایی چند برابر تولیدی شرکت های کاشان از لحاظ دستگاه تولید و ظرفیت تاسیس شدند.گروه فرش مشهد در استان خراسان رضوی در سال 1357 و ستاره کویر یزد رد استان یزد در سال 1360 و فرش ساوین در استان تهران در سال 1378 و شرکت قالی سلیمان در استان اصفهان در سال 1370 و شرکت فرش شیخ صفی در سال 1373 تاسیس شدند.
در کل ایران استان اصفهان حدود 75% از تولید فرش ماشینی کشور و همچنین رتبه اول تولید فرش ماشینی را به خود اختصاص داده است.و بعد از استان اصفهان، استان های مرکزی، یزد، تهران، آذربایجان غربی، خراسان رضوی و مازندران و... در رتبه های بعدی تولید فرش قرار دارند.به مرور زمان و با ارتقاء شرکت ها تولید فرش و پیشرفت تکنولوژی فرش های ماشینی تعداد شرکت های تولید فرش ماشینی در ایران کاهش پیدا کرد اما در مقابل در شهرستان کاشان شرکت های فرش رونق و پیشرفت چشمگیری داشت. تا به جایی که کاشان به قطب بزرگ فرش ماشینی در ایران و جهان تبدیل شده است.
تکنولوژی ماشین های بافندگی فرش ماشینی :
تکنولوژی ماشین های بافت فرش های ماشینی در دهه 70 از نوع ماکویی ساخت داخل و یا ماشین های خارجی موجود در ایران بود.و با توجه به نیاز شدید بازار در آن زمان به ماشین های بافندگی فرش،در اواخر دهه 60 شمسی در ایران شروع شد، و در اواخر دهه 60 شمسی تعداد زیادی از مهندسین و تکنسین های شرکت صنایع فرش شروع به ساخت قطعات و سپس مونتاژ ماشین های بافندگی در دهه 70 شمسی شروع شد.و کپی سازی از ماشین های بافندگی خارجی در دهه 70 به اوج خود رسید.و صدها ماشین ماکویی ساخت ایران در دهه 70 بیشتر ماشین های بافت فرش نمونه های خارجی بودند، که در شرکت های داخلی نصب و راه اندازی می شد. اما سطح پایین تکنولوژی ماشین آلات و مکانیکی بودن این ماشین ها موجب شد تا امکان کپی برداری از این ماشین ها به راحتی انجام شود. و این موضوع موجب به وجود آمدن شرکت های تولید کننده ماشین های فرش در کاشان شد.اما در اواخر دهه هفتاد و نبود فرهنگ کار، مشکلات مالی سرمایه و کاهش عطش بازار فرش های ماشینی موجب شد تا بیشتر شرکت های ماشین سازی از گردونه تولید خارج و فقط شرکت های راد کاشان و صنیع اصفهان به فعالیت خود ادامه دهند.و عدم ارتقاء تکنولوژی ماشین های داخلی همه شرکت های ماشین سازی تعطیل شدند و در نیمه دوم دهه 80 شمسی تمام شرکت های ساخت ماشین های بافندگی فرش عملا در ایران تعطیل و متوقف شد.
موج جدید ورود ماشین های بافندگی راپیری :
در اوایل دهه 80 شمسی در ایران موج جدیدی از نوسازی ماشین های بافندگی در ایران و ارتقاء سطح تکنولوژی آن آغاز شد، در این دهه ماشین های دست دوم بافندگی راپیری از کشور های اروپایی مخصوصا ترکیه به ایران وارد شد.و این ماشین ها دو تفاوت عمده با ماشین های باافندگی قدمی داشتند در این ماشین ها سیستم پود گذاری ماشین و ژاکارد الکترونیکی شده بود و این ماشین ها دارای سرعت بالایی بودند که موجب بالا رفتن راندمان تولید، کاهش سرو صدا و کیفیت بالاتر بافت و همچنین کاهش استهلاک ماشین ها بود.که تمام این مزیت ها موجب شد تا شرکت های بزرگ تولید کننده فرش ماشین های بافت فرش خود را ارتقاء دهند.
نقش سرمایه در تولید فرش های ماشینی کاشان :
در دهه دوم سال 1380 شمسی تعداد زیادی از شرکت های تولیدی فرش اقدام به راه اندازی ماشین آلات مدرن و پیشرفته نمودند و فاصله خود را باتکنولوژی تولید به صفر رساندند و همپای تکنولوژی و پیشرفت دستگاه های خود را ارتقاء دادند. در این سال ها صاحبان تولید کننده فرش ماشینی با استفاده از وام های بانک های دولتی و خصوصی زود بازده و ارتقاء تکنولوژی ماشین های بافت، موج دوم بازسازی صنعت فرش ماشینی پا به عرصه ظهور گذاشت.
تحول چشمگیر در کیفیت فرش با هجوم سرمایه گذاران در بخش های مختلف صنعت فرش ماشینی و صنایع وابسته( آهار، رنگرزی،چله پیچی،طراحی نقشه و خدمات الکترونیک و...) در منطقه ویژه کاشان، به عنوان قطب صنعت فرش ماشینی ایران به وجود آمد.
این تحولات با سرعت بالایی صورت گرفت و موجب برهم ریختن معادلات و اختلاف زیاد کارخانجات تولید فرش ماشینی در کاشان و شهرهای دیگر شد.به طوری که در حال حاضر و با ورود ماشین های 1500 شانه در کاشان، شرکت های تولید فرش ماشینی در این شهر از نظر سطح تکنولوژی در بالاترین جایگاه در ایران و دیگر نقاط جهان قرار دارد.
تحریم و رقابت :
با تلاش صاحبان شرکت های تولیدی فرش ماشینی در کاشان مخصوصا در سال های تحریم تولیدات این شرکت ها در سال 1393 حدود 350 میلیون دلار به 550 میلیون دلار در سال 1397 رسیده است، که نشان دهنده تلاش برای تحقق اهداف نهایی صنعت فرش ایران می باشد و رسیدن به افق 1404 که فروش و صادرات یک میلیارد دلاری فرش ماشینی می باشد.
گفتار پایانی :
دوستان و همراهان عزیز در این مقاله در مورد جرم خرید و فروش فرش ماشینی نکات جالبی بیان شد، امیدوارم این مطالب برای شما مفید و سازنده باشد و اطلاعات کلی در مورد تاریخچه فرش ماشینی به دست آورده باشید و بدانید که این صنعت به آسانی و راحتی به دست ما نرسیده است و زمانی در این کشور فرش ماشینی و خرید آن دارای جرم بوده است و قانونی تحت عنوان جرم خرید و فروش فرش ماشینی وجود داشته است. پس قدر دان زحمات صنعتگران فرش ماشینی باشیم.